Wczoraj zapytałam Was na Facebook'u co chcecie dziś przeczytać. Wasz wybór padł na refeeding syndrome, po cichu liczyłam, że właśnie to wybierzecie, bo chciałabym, żebyście wiedzieli przynajmniej czym jest i jakie osoby są w grupie ryzyka. Wiem, że czyta mnie sporo studentów dietetyki oraz osób zmagających się z zaburzeniami odżywiania i mam nadzieję, że przynajmniej te grupy przeczytają tego posta i wezmą sobie te informacje do serca.
Zapraszam!
Zacznijmy może od wyjaśnienia pojęcia refeeding syndrome (RS, zespół ponownego odżywienia, szoku pokarmowego, zespół ponownego przeładowania glukozą), by było jasne o czym jest dzisiejszy post.
"Zespół ponownego odżywienia to ostry niedobór elektrolitów z towarzyszącą retencją płynów oraz zaburzeniem gospodarki glukozy, który wynika z doustnego lub parenteralnego odżywiania pacjentów chronicznie niedożywionych lub tych ponownie dokarmianych po okresie głodowania." [Mirosława Püsküllüoglu, Jarosław Nieckula, Izabela Laprus]W praktyce oznacza to pewien szok pokarmowy, którego chory doznaje po wprowadzeniu do diety pożywienia, gdy ten jest w stanie chronicznego niedożywienia lub po okresie głodowania.
Jest to bardzo niebezpieczne zjawisko, szczególnie dla pacjentów, których choroba wiąże się ściśle z niedożywieniem np. w chorobach nowotworowych, przewlekłych, w anoreksji itp.
Nieznajomość tego zespołu, jego objawów oraz konsekwencji może doprowadzić do diametralnego pogorszenia się stanu zdrowia, często prowadzącego do śmierci. Myślę, że dietetycy będą się z tym problemem zmagać głównie w szpitalach, jednak bardzo prawdopodobne jest, że w ich gabinecie spotkają osobę z anoreksją, którą będzie trzeba odżywić i wtedy właśnie należy pamiętać o dużym prawdopodobieństwie wystąpienia RS, tak by nie zrobić krzywdy swojemu pacjentowi lub nie doprowadzić do najgorszego, czyli śmierci.
Pierwszy raz o tym zespole usłyszałam w kontekście II Wojny Światowej, gdy to osobom, którym udało się wrócić np. z obozów koncentracyjnych i były w stanie skrajnego wyniszczenia, pierwszą rzeczą jaką robiono było doprowadzenie higieny do porządku oraz jedzenie. Ludzie nie myśleli wtedy, że robią sobie tym krzywdę, panowało przeświadczenie, że należy jeść, by szybciej odzyskać masę a konsekwencją takiego pomysłu często była śmierć. Nie wiem czy to właśnie wtedy opisano ten zespół po raz pierwszy, ale wydaję mi się, że tak.
Jakie są czynniki ryzyka?
-niedożywienie wynikające z anoreksji/kacheksji, chemio- i radioterapii, zespołu złego wchłaniania, dysfagia(kłopoty z połykaniem) itd.
-leczenie operacyjne (okres pooperacyjny)
-wiek
-alkoholizm
-choroby ogólnoustrojowe
-żywienie pozajelitowe, żywienie przez sondę itd.
To są najczęściej wymieniane grupy, choć jest ich więcej. Poniżej wklejam Wam tabelę pochodzącą z pracy Mirosława Püsküllüglu i wsp. "Zespół ponownego odżywienia", tak byście mogli zobaczyć dokładnie jakie są kryteria rozpoznania RS:
Jaki jest mechanizm powstawania RS?
W dużym skrócie i uproszczeniu, tak by nie zarzucać Was terminami medycznymi to mechanizm wygląda następująco:
Mamy osobę niedożywioną, którą chcemy odżywić poprzez pełne żywienie, taki stan wyzwala pewien mechanizm:
-wyobraźcie sobie komórkę, która ma pewną przestrzeń wewnątrzkomórkową(ICF) i zewnątrzkomórkową(ECF). Fosforany z K+ (potasem) przechodzą przy udziale insuliny do ICF, czyli przestrzeni wewnątrzkomórkowej, co w konsekwencji doprowadza do obniżenia stężenia fosforanów w ECF, co jest bardzo niebezpiecznym zjawiskiem i jednocześnie stanowi objaw RS.
Objawy RS:
-cieżka hipofosfatemia (niskie stężenie fosforanów w surowicy krwi)
-hipokaliemia (niskie stężenie potasu w surowicy krwi)
-hipomagnezemia (niskie stężenie magnezu w surowicy krwi)
-niedobór witamin (w tym wit. B1)
-kwasica metaboliczna
-retencja płynów
W/w objawy kliniczne doprowadzają do poważnych zaburzeń układu sercowego, oddechowego, zaburzeń nerwowo-mięśniowych, oporności na insulinę, objawów neurologicznych tj. drgawki, halucynacje, powikłań hematologicznych, żołądkowo-jelitowych itd.
Jak uniknąć, leczyć RS?
-Przede wszystkim po ocenie stanu odżywienia pacjenta i stwierdzeniu z dużym prawdopodobieństwem, że RS u niego może wystąpić należy zastosować powolne wprowadzanie pokarmów, w małych ilościach, bardzo stopniowo. Należy kontrolować również poziom elektrolitów i przede wszystkim monitorować pacjenta (musi być pod kontrolą lekarza, który będzie zlecał odpowiednie badania, by kontrolować jego stan). W razie wystąpienia RS oprócz powolnego wprowadzania pokarmów, wyrównuje się niedobory składników mineralnych i witamin oraz wprowadza płyny z niską zawartością sodu w małej objętości.
Jeśli chcecie przeczytać o RS coś więcej, to źródła znajdziecie w piśmiennictwie.
Pozdrawiam Was,
Beata
__________________________
PIŚMIENNICTWO:
1. Kinga Szczepanek: Powikłania żywienia pozajelitowego, http://polspen.pl/kursy/materialy-szkoleniowe/bia%C5%82ystok-24-xi-2012/powiklania-zywienia-pozajelitowego-kinga-szczepanek.pdf (dostęp: 5.11.2013r.)
2. Mirosława Püsküllüoglu i wsp.: Zespół ponownego odżywienia u pacjentów z chorobą nowotworową, Via Medica, www.opk.viamedica.pl.
